Shkrimtari Fatmir Halimi me një qasje të rrallë artistike në thurjen e romanit të tij të fundit “Makthi”

Tek lexuesit, erdhi edhe romani më i ri “Makthi“ i shkrimtarit, Fatmir Halimi, tashmë i njohur për artdashësit shqiptar dhe ndërkombëtar, pasi siç thotë autori shumë shpejt edhe do të përkthehet në gjuhë të huaja e së pari në gjuhën angleze.

Shkruan: Murat V. GASHI

Fatmir Halimi, pas romanit “Dy vdekjet e një jete”, me të cilin korri në sukses të jashtëzakonshëm në letërsinë tonë, pasi që ai roman edhe u shpërblyer nga shteti i Kosovës si romani më i mirë i vitit 2018, kurse këtë vit eksploroi me romanin Makthi ngjarjet e të cilit ndërthuren me jetën e Agonit, të cilat ngjarje ndërtohen me një art shumë të lartë, ku personazhin e paraqet me gjitha virtytet njerëzore. Kështu Agonin e përshkruan si një tip impulsivë, të heshtur që në jetën e tij, mendon dhe kërkon diçka më ndryshe se të tjerët.               

Romani Makthi kur e lexon në tërësi lexuesi vëren se ka vlera të mëdha artistike, që përveë Agonit ai me mjeshtëri i ndërton edhe personazhet e tjera siç janë: Fatoni, Florimi një burrë nga Prizreni me familjen e tij Hadiu nga Gjakova si dhe të tjerët nga Shqipëria si  Bashkimi, Gramozi, Alfosi të cilët marrin rrugën e vështirë për në brigjet e Brindizit të Italisë. Për të gjithë këta personazhe autori na jep informacione te mjaftueshme si duke i zbuluar vetitë dhe tiparet e secilit si p.sh. Agonit i pëlqen qetësia, vetmia, sfidat dhe ekstremet. Ia zbulon shpirtin e tij, që e dëshiron ngrohtësinë e verës me temperaturë të lartë, duke mos përjashtuar edhe dëshirën për dimrat me borë, sidomos kur janë të ftohta.                                

Fillimi i këtij romani “Makthi“ fillon me çarjen e valëve të detit, në një verë, ku do të atakoj klithmat në thellësi e detit, bashkë me familjen e tij: Gruan Laurën dhe vajzën Erën. Në atë plazh, Agoni bashkë me Erën, u larguan me në thellësi të plazhit, kurse Laura qëndroi në ombrellë. Ndërkohë dëgjohej vetëm shushurima e vogël e valëve, ku Era për një moment mendonte se kjo shushurimë po vjen nga pulëbardha e shpezët në qiell. Por nuk ishte kështu. Agoni, zhytur në thellësi, dëshironte të gjej fundin e të gjej diçka, por nuk mundi ta prekte fundin sepse ishte thellë. Ndërkaq, autori e përshkruan Erën si një ngjalë që zhytet e vallëzon me valët e detit. Kështu, ajo u zhyt, dhe kur doli me një gur të veçantë, me ca ngjyra të përziera qelibar me jeshile. Kështu për një moment ajo ia shpëton jetën babës së vet, Agonit. Pas një kohe, Agoni doli në sipërfaqe të ujit i frikësuar. I tha Erës me zë të mekur, se i shpëtova makthit.   Kurse Laura e cila mbeti në ombrellë, u çakërdisë nga frika, se mos vallë u ka ndodhur  diçka e keqe, që kaq shumë u vonuan.                                

Hapësirën dhe ngjarjet për ta zhvilluar subjektin e tij autori ka zgjedhur një plazh, të freskimit e pushimor, siç është bregdeti shqiptar.

Në këtë bregdet, pas 20 viteve, Agoni në një kafene takon ish- të dashurën e tij, Gabrielën, që në fillim ai nuk do ta njoh fare. Emri i romanit Makthi është një  emër sa real sepse lidhet me një ndjenje po aq  artistik, që kur e lexon të mban frymën pezull me zhvendosjen vazhdimisht të dyshimit tragjik nga një personazh tek tjetri, derisa na zbulohet më në fund, në faqet e fundit të librit, e gjithë e vërteta.                                                                                                                                                Gabriela në këtë kafene pasi e rinjeh Agonin ajo futet ne retrospektivë dhe e kujton jetën që kishte kaluar me të. Por nuk është vetëm kaq. Shkrimtari përshkruan edhe një ëndje të pasionuar në fushën e pushtimit nga Serbia e që ia shtuan dhunën shqiptarëve, ku në këtë situate, Agoni bashkë me një shok të vetin të ngushtë Fatonin, për të dytën herë vendosin të arratisen nga Kosova, të cilët pa pyetur sakrificën, hynë në aventura të rrezikshme të jetës së tyre, duke lundruar me anije nëpër ujërat e trenuar të detit Adriatik drejtë brigjeve të Italisë.

Ato si dy të rinj  kishin ëndrra për parajsën në Shqipëri. Mandej pas Shqipërisë të gjitha ngjarjet vendosën në ujërat e detit të trazuar dhe me valë të larta deri në 10 metra ku këta do ta rrezikojnë jetën e tyre.

Në roman ndodhin edhe ngjarje të tjera, kur Agoni me udhëtarë tjerë që ishin nisur për të dytën here, kësaj radhe nga Vlora po ashtu me skaf, ata pësojnë përmbytje prej valëve të mëdha të trazuara nga erëra e fuqishme. Pas përmbysjes së skafit, Agoni e pa Makthin e vërtetë në sytë e tij. Në ato çaste iu duk si një qenie gjigante, si një përbindësh i zi, i cili me duar e gjata e kishte kapur për laringun e lodhur dhe e shtrëngonte fort. Flet edhe për fatin e Agonit, se si i shpëtoi vdekjes nga kjo katastrofë. Në momente dramatike, Agoni qan me orë të tëra për Fatonin që ish mbytur dhe ishte zhdukur në ujë. Agoni pasi qëndroi  më shumë se 24 orë mbi ujë  i duk se trupi po i pushon ndërsa drita që dukeshin aq larg, nuk ishin drita e qytetit por të një tragetit në det. E humbi shpresën se do t’i shpëton vdekjes. Qyteti i Brindizit ish shumë larg nga Agoni.                                                            

Këtë dramë të Agonit që përpëlitej për vdekje, shkrimtari Fatmir Halimi e përshkrua me një art shumë të veçantë. Pastaj me një art dimensional shpëtimin e Agonit e paraqet kur në brigjet e Brindizit, një femër në traket të Italisë, shikoi spontanisht në horizont dhe vërejti diçka mbi det, por nuk e dinte në është njeri, ndonëse ishte errësirë. I duket është njeri i shtrirë si një trup druri, që kur nuk ka parë ndonjëherë. U fut në dyshim dhe e ftoi kapitenin e tragetit që të shkoj shpejt tek ai vend. Njeri qenka tha punëtorja, që quhej Gabriela. Agoni veç sa nuk kish dhënë shpirt, e kapën dhe e futën në anije.                                                                                                                                     

Shkrimtari Fatmir Halimi, aq bukur e paraqet dramën në mes Agonit dhe Gabrielës, dhe jetës së tij para vdekjes në ujërat e detit, pra e paraqet përmes një dezhavu-je, ku pas 20 viteve ata të dy rinjohën sa lexuesit i lë pa frymë. Kur e lexon romanin Makthi të duket se po e lexon romanin Dhëmbi i bardhë të autorit Xhek Londoni. Ky roman i Halimit, pati menjëherë sukses të madh kudo në Kosovë dhe jashtë Kosovës, sepse porosit që i dha Halimi, përmes romanit Makthi, e kapërcen kuadrin e njëmendësisë shqiptare. Me një mendjemprehtësi, ndjeshmëri artistike të shkruarit në letërsinë shqiptare, e me një objektiv të rrallë artistike, autori më ka befasuar mua, por edhe lexuesit e shumtë të tij.

Romani Makthi, i Fatmir Halimit, jep një abaci tipike të kohës, që shumë lexues, kësaj vere, i la pa frymë. Abacia moderne e romanit Makthi të Fatmir Halimit, paraqitet me të gjitha hollësitë e realitetit të jetës nëpër kohë, të jetës së përditshme.

Me këtë sfond dramatik, sikurse edhe me ngjarje të tjera romani Makthi, e ka vendosur Fatmir Halimin tashmë në mesin e shkrimtarëve romancier më të njohur në vendin tonë, por edhe jashtë atdheut.

Kur lexojnë romanin Makthi, jo me kot shohim se autori është njeriu i shkrimeve moderne në letërsinë shqipe, i njohur tashmë si romancier duke shpresuar se me këtë lloj zhanri të romanit lexuesit shqiptar do ta pasurojnë diapazonin e tyre, do të jenë më të përgatitur për të gjykuar dhe përballuar një libër të kësaj natyre që rrallë mund të shkruhet te ne.

Uroj që shkrimtari Fatmir Halimi, të na sjellë edhe romane tjera që do të na lënë pa frymë neve si lexues.